Phòng Tài chính tổ chức “Về nguồn” thăm địa đạo Kỳ Anh và căn cứ địa cách mạng Tam Thanh anh hùng

890

Nhẹ bước chân và nói khẽ thôi

Cho đồng đội tôi nằm yên dưới cỏ

Trời cũng tự trong xanh và lộng gió

Dẫu ồn ào đừng lay mạnh hàng cây

Tứ thơ của cựu chiến binh Phạm Đình Lân, nguyên giảng viên của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Hà Nội), một người lính ở tuổi 20, xếp bút nghiên để vào chiến trường Quảng Trị, cứ vang vọng trong tôi khi tham gia chương trình Về nguồn do Tổ công đoàn Phòng Tài chính – Công đoàn Công ty Quản lý bay miền Trung tổ chức về thăm địa đạo Kỳ Anh – thuộc xã Tam Thanh, Tam Kỳ, Quảng Nam vào một ngày cuối Hạ.

 

Trở về lịch sử, không cảm phục ý chí bất khuất, anh dũng của người dân vùng cát Tam Thanh sao được, nơi chỉ cách thị xã Tam Kỳ (trước đây) chưa đầy 7km, chỉ cách đồn địch chưa quá tầm mắt, lại có thể là nơi đóng quân, là căn cứ địa cách mạng. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Tam Thăng lúc bấy giờ có một vị trí vô cùng quan trọng, là cửa ngõ và căn cứ địa của các xã vùng Đông Tam Kỳ. Lúc bấy giờ có nhiều đơn vị bộ đội như: 70,72 của tỉnh đội, các đơn vị như V12, V16, V18… của huyện đội Tam Kỳ và lực lượng vũ trang địa phương đã đóng quân tại đây. Nhưng địa hình xã Tam Thăng lại hoàn toàn bất lợi cho việc hoạt động cách mạng, bởi lẽ đây là một vùng đất cát, bom đạn địch đánh phá nhiều lần chỉ còn lại trơ trọi một vành đai trắng, các thôn xóm thì cách xa nhau, mỗi thôn cách xa nhau bằng một trảng cát dài gần 4km, bao bọc và cắt chia bởi 2 con sông Trường Giang và sông Đầm. Bên cạnh đó Tam Thăng lại nằm gần các căn cứ quân sự, đồn bốt của địch như: căn cứ Tuần Dưỡng (Thăng Bình) đóng ở phía Bắc, căn cứ An Hà đóng ở phía Nam, còn cơ quan đầu não của tỉnh lỵ Quảng Tín đóng ở Thị Xã Tam Kỳ….chỉ cách Tam Thăng vài ba cây số theo đường chim bay.

Trước căn hầm chỉ huy tại địa đạo Kỳ Anh – thuộc xã Tam Thanh, Tam Kỳ, Quảng Nam

 

Vì vậy, để tồn tại, và là vùng đệm trú ẩn cho lực lượng vũ trang tập kết lực lượng trước khi tiến đánh lực lượng địch, nhân dân Tam Thăng đã hạ quyết tâm thực hiện đào địa đạo trên toàn bộ các thôn xóm. Địa đạo Kỳ Anh được xây dựng từ năm 1965 đến năm 1967 trên phạm vi toàn xã Tam Thăng( Kỳ Anh) cũ. Xã Kỳ Anh trước kia gồm có 12 thôn: Thái Nam, Mỹ Cang, Xuân Quý, Thạch Tân, Vĩnh Bình, Tân Thái, Kim Đới, Ngọc Mỹ, Qúy Thượng, Thăng Tân, Tịnh Thủy và Ngọc Nam. Trong đó có 3 thôn không có địa đạo là Xuân Qúy, Tịnh Thủy và Ngọc Nam. Thường thì địa đạo được đào vào ban đêm lúc tối trời, đất đào phải được đem đi không cho ai biết, số đổ ra sông, số đổ làm nền rồi làm nhà lên trên.

Khác với địa đạo Vĩnh Mốc và Củ Chi, địa đạo Kỳ Anh được đào ở vùng đất cát, muốn đào được địa đạo, nhân dân Tam Thăng phải đào dưới 2 lớp đất: một là tầng đất cát phía trên có bề dày khoảng 1m, hai là tầng đất cóc (một loại đất cứng kết quánh như đá ong) có bề dày khoảng từ 1 đến 1,2m do đó việc đào địa đạo hết sức khó khăn.

Trong lòng địa đạo

Đoàn vinh dự được Bác Huỳnh Kim Ta – Nguyên cựu chiến binh, trực tiếp hướng dẫn và giới thiệu vùng đất Kỳ Anh. Đến thăm và viếng Đài tưởng niệm các Anh hùng Liệt sỹ xã Tam Thăng, chúng tôi mới thấy và cảm nhận được sự khốc liệt của cuộc chiến tranh. Cả xã Tam Thăng lúc bấy giờ chỉ có 624 hộ dân, với hơn 1200 nhân khẩu. Chiến tranh qua đi, cả xã giờ đây có rất nhiều Mẹ Việt Nam anh hùng và thương binh, liệt sỹ. Rất nhiều người đang độ tuổi 18, 20 đã ngã xuống.

Chúng tôi đã đi không tiếc đời mình

(Những tuổi hai mươi làm sao không tiếc)

Nhưng ai cũng tiếc tuổi hai mươi thì còn chi

Tổ quốc?

(Thanh Thảo)

Bản thân gia đình bác Ta có đến 2 người anh và cha là liệt sỹ. Trước khi đi, tôi cũng tìm đọc một số tư liệu về địa đạo Kỳ Anh. Nhưng qua lời kể của nhân chứng sống, Bác Huỳnh Kim Ta, những tình tiết về cách thức truyền tin, chống thám báo, mật phục của địch, về cách tổ chức cuộc sống dưới hầm địa đạo… càng làm đoàn chúng tôi cảm phục.

Đoàn vinh dự được Bác Huỳnh Kim Ta – Nguyên cựu chiến binh, trực tiếp hướng dẫn và giới thiệu vùng đất Kỳ Anh

Tiếp theo, đoàn đã đến dâng hoa, dâng hương tri ân các Anh hùng liệt sỹ đã xả thân vì đất Mẹ – Tổ Quốc tại Đài Tưởng niệm các anh hùng liệt sỹ của xã Kỳ Anh.

Sau hơn ba tiếng thực địa, được ngồi trò chuyện với dân làng, nhấp ngụm nước lá mùng 5 dân dã, đoàn chúng tôi chia tay bác Ta. Nắm chặt tay bác, tôi thầm chúc xã nhà như bát nước mùng 5 đậm đà, dân dã, đắng trước, ngọt sau, đã qua sự khốc liệt của chiến tranh, để tận hưởng sự ngọt lành về sau.

Đồng chí Quảng Hoàng Tùng- Trưởng phòng Tài chính- Trưởng đoàn cùng tham gia trải nghiệm làm nghề truyền thống của người dân xã Kỳ Anh hôm nay.

Đinh Thị Khuyên